Hoogtepunten uit 125 jaar Forteiland Pampus

Het bijzondere Forteiland Pampus in het IJmeer viert deze zomer een jubileum: sinds 20 augustus bestaat het eiland 125 jaar. Pampus werd ontwikkeld als zelfvoorzienend eiland dat Amsterdam moest verdedigen. Inmiddels heeft het fort een museale functie en kun je er de meest bijzondere events organiseren. De komende jaren wordt gewerkt aan een groot duurzaamheidsplan waardoor het eiland weer teruggaat naar zijn zelfvoorzienende functie. Onderdeel hiervan is de komst van een nieuw duurzaam entreegebouw en een gerenoveerde loods voor events. We bespreken enkele bijzondere momenten uit 125 jaar Pampus.

Iedereen kent de uitdrukking ‘voor Pampus liggen wel’. Die is volgens stichting Forteiland Pampus ontstaan in de tijd dat VOC schepen voor de Pampus zandbank moesten wachten voordat ze het IJ op konden. Pas als het vloed werd, lag het water hoog genoeg om erover te kunnen varen. Maar tegen die tijd was de bemanning, die de haven al zag liggen, al flink dronken en lag dus ‘voor Pampus’. Later werd het eiland Pampus aangelegd als sluitsteen van de Stelling van Amsterdam: een vesting van forten rond Amsterdam om de stad te verdedigen tegen mogelijke aanvallen. Daarmee is het één van de eerste eilanden die helemaal gemaakt is door mensen. Het forteiland werd in 1895 opgeleverd en was voor die tijd hypermodern. Er was een eigen drinkwateropvang en -filtering, een energiecentrale en toiletten die doorgespoeld konden worden. Verder was er plek voor 200 soldaten.

Forteiland Pampus

Het fort werd uiteindelijk nooit gebruikt waarvoor het bedoeld was: Amsterdam verdedigen tijdens een oorlog. Hierdoor verveelden de soldaten die er gestationeerd zaten zich stierlijk. Toen vliegtuigen werden geïntroduceerd in oorlogsvoering raakten de forten overbodig en konden de soldaten Pampus gelukkig verlaten. Vervolgens stond het indrukwekkende bouwwerk jarenlang leeg en raakte het in verval. In de Tweede Wereldoorlog haalde de Duitsers bijvoorbeeld de geschutskoepels weg zodat ze het staal konden hergebruiken. En in de hongerwinter werd hout en tegels van het eiland gehaald door omwonenden om zich te verwarmen. In de jaren zeventig was Pampus tijdelijk het thuis van een hippie-kolonie.

Uiteindelijk nam stichting Forteiland Pampus het eiland in 1990 van de staat over voor vijftigduizend gulden, knapte het op en gaf het zijn museale functie. De komende tijd wordt er gebouwd aan een circulair entreegebouw met onder andere een horecagelegenheid, souvenirwinkel en verschillende ruimten voor events. Dit gebouw komt deels verzonken in de grond te liggen waardoor het minder opwarmt door de zon en het ook minder warmte kwijtraakt in de winter. Verder krijgt het een gevel van glas dat een prachtig uitzicht biedt op het eiland. Ook wordt een van de loodsen op het eiland verduurzaamd en daarna in gebruik genomen voor events.