De Werkspoorkathedraal

Katalysator voor vernieuwing in Utrecht

Naar het voorbeeld van andere industriële, creatieve broedplaatsen zoals de NDSM-werf en het Westergasterrein kwam begin 2016 de ontwikkeling van het Utrechtse equivalent het Werkspoorkwartier op gang. Dit industriële gebied was in de vorige eeuw decennialang het decor van noeste arbeid, maar stond na de terugloop van de staalindustrie lange tijd leeg. De Werkspoorkathedraal, toen het kloppend hart van het industrieterrein, is uit de as herrezen als hoogtepunt van het gebied en inmiddels is de imposante fabriekshal niet meer weg te denken als fantastische evenementenlocatie in de Randstad.

Het was een lokale ondernemer die de Werkspoorkathedraal en een deel van het omliggende gebied kocht met de intentie de hele omgeving een impuls gegeven. Dat is inmiddels gelukt: met de Werkspoorkathedraal als katalysator is de gemeente Utrecht ingehaakt met het project ‘Werkspoorkwartier: Creatief Circulair Maakgebied’. De komende vier jaar wordt het gebied doorontwikkeld tot – geheel passend in de tijdsgeest – creatieve, circulaire hub. Een mix van kunstenaars, studenten, ondernemers en ontwikkelaars hebben hun intrek genomen of strijken binnenkort neer in nieuwe circulaire gebouwen of gerestaureerd industrieel erfgoed. Dat succes is grotendeels te danken aan de Werkspoorkathedraal en de mensen erachter.

De Werkspoorkathedraal

Want zoals de Werkspoorkathedraal vroeger het centrum van het hele Werkspoorkwartier was, zo is dat vandaag de dag nog steeds. De fabriekshal is een goed voorbeeld van geslaagde transformatie van industrieel erfgoed tot bruisende evenementenlocatie. Iedereen die binnenloopt door de gigantische deuren zal beamen: hier is wat moois neergezet. De pracht van het gebouw en het aanstekelijke enthousiasme van het team hebben grote aantrekkingskracht op andere vernieuwers.

Als er even geen evenement gaande is, is goed te zien hoe immens groot de hal eigenlijk is. Met een plafond dat tot ruim twintig meter hoogte reikt en maar liefst 5800 vierkante meter vloeroppervlak in de Apparatenhal, de officiële naam van de centrale hal, kan hier een capaciteit van 3500 personen bereikt worden. Het komt regelmatig voor dat die capaciteit ook gehaald wordt: de Werkspoorkathedraal is een populaire bestemming en organiseerde al mega-events zoals de Ocean Cleanup. Maar juist omdat het zo immens groot is, is het ook schaalbaar. Je kunt probleemloos een aantal zeecontainers of foodtrucks naar binnen brengen, of een gedeelte van de hal gebruiken en afbakenen om het zo geschikt te maken voor kleinere en intiemere events. Die flexibiliteit is een belangrijk speerpunt van de locatie, omdat ze graag toegankelijk willen zijn voor iedereen die past bij de Werkspoorkathedraal.

De Werkspoorkathedraal kent een rijke historie.

Heden en verleden

Monk Architecten was verantwoordelijk voor het ontwerp van de transformatie van de Werkspoorkathedraal, van vervallen industriële fabriekshal tot fraaie evenementenlocatie. In hun ontwerp was ook plaats voor kantoorruimte. Langs de gehele linkerzijde van de hal staat nu een aantal kantoren, met aan beide zijden grote ramen omdat transparantie gekoesterd wordt. Monk Architecten was zelf zodanig enthousiast over hun ontwerp, dat ze ook maar intrek hebben genomen in één van die kantoren. Nu zijn ze buren van het team van de Werkspoorkathedraal.

Dat enthousiasme is begrijpelijk. Monk Architecten heeft naadloos het verleden en het heden samengebracht in de Werkspoorkathedraal. Authentieke elementen zijn zoveel mogelijk behouden gebleven. In het dak siert een stalen constructie, waarop vroeger takels en kranen de loodzware stalen objecten tilden, nog altijd de Apparatenhal. Het geeft de hal dimensie. Boven de staalconstructie stroomt door een typisch industrieel zaagdak een zee aan daglicht binnen, dat overal neervalt en alle details nog eens mooi uitlicht. Daar komt de gigantische glazen gevel aan de achterzijde bij, waardoor de ooit stoffige en donkere hal vandaag de dag licht en prettig aanvoelt.

Werkspoorkathedraal Utrecht
Langs de zijde van de Werkspoorkathedraal zijn kantoren gebouwd.

Details

Flinke stalen pilaren die het dak dragen zijn onbewerkt behouden gebleven. Fraaie details, hier en daar voorzien van een laagje roest, prijken op allerlei plaatsen en vertellen het verhaal van de rijke historie van deze locatie. Die historie vormt een belangrijk onderdeel van de beleving die de Werkspoorkathedraal biedt. Het is voelbaar en door die details zelfs tastbaar.

Oude details zijn fraai, maar niet altijd praktisch. Om toch moderne events te kunnen faciliteren, zijn noodzakelijke verbeteringen aangebracht. Bovenop de originele fabrieksvloer is een nieuwe laag aangebracht, die volledig gelijkvloers is en bovendien voorzien is van vloerverwarming. De oude elektriciteitskasten zijn behouden gebleven, maar het elektriciteitsnetwerk is volledig vernieuwd en voldoet aan moderne standaarden.

De Wasruimte is nu ook beschikbaar voor events.

Recente vernieuwingen

Hoewel de Apparatenhal de voornaamste bestemming is voor grote events, biedt de Werkspoorkathedraal nog meer. De Wasruimte, pal naast de Apparatenhal, is inmiddels ook gerenoveerd en in gebruik genomen als break-out of als locatie voor kleinere events tot 150 personen. Ook hier heeft Monk Architecten weer goed begrepen hoe je industrieel erfgoed behoudt en toch geschikt maakt voor moderne events. De originele witte tegels en wasteilen zijn behouden gebleven, maar verder is deze kleinere locatie strak afgewerkt – geheel in stijl met de Apparatenhal. Achter de Apparatenhal, dat daar grenst aan het Amsterdam-Rijnkanaal, is een terras neergezet. Het stuk grond is ook inzetbaar voor events, om zo de capaciteit nog wat op te schroeven.

De Werkspoorkathedraal is niet voor niets in een hele korte tijd toonaangevend geworden als grote evenementenlocatie in de Randstad. De initiële inzet – de herontwikkeling van het gehele Werkspoorkwartier, met als hoogtepunt de Werkspoorkathedraal – is behaald. Meer dan dat. Dankzij de Werkspoorkathedraal leeft het gebied weer, en de ontwikkeling is nog lang niet klaar.