Franka van Hengel (Felix Meritis) – ‘De verhalen maken deze locatie zo bijzonder’

Felix Meritis, het prachtige grachtenpand in Amsterdam, werd anderhalf jaar geleden aangekocht door Amerborgh. De investeringsmaatschappij bekend van De Nieuwe Liefde wil het gebouw in ere herstellen en er van binnen een mooie culturele evenementenlocatie van maken. Vorig jaar werd een grote renovatie aangekondigd, waarbij de locatie heel 2016 dicht zou gaan. Mei 2016 is ‘Felix’ echter nog steeds ‘In de Steigers’. Hoog tijd om eens te kijken hoe het er nu met de plannen voorstaat! Wij spraken met Franka van Hengel en kregen vast een vooruitblik op de ambitieuze renovatie.

Felix Meritis is een bijzonder gebouw. Achter de statige gevel schuilt een doolhof aan gangetjes, oude trappenhuizen en fraaie ruimtes met prachtige vergezichten. “De binnenkant is voor veel mensen een verrassing, ook voor Amsterdammers”, vertelt Franka. “Felix Meritis is ooit gebouwd als plaats waar de gegoede burgerij kon samenkomen. Het gebouw was voor iedereen toegankelijk. Dat open karakter moet weer veel meer terugkomen.”

[Felix Meritis aan de Amsterdamse Keizersgracht]

Eind 2014 kocht Amerborgh Felix Meritis, met het plan om het gebouw in 2016 te renoveren…

“Dat plan is er nog steeds hoor! Het proces met de vergunningen heeft langer geduurd dan gedacht. Dat heeft te maken met het historische aspect van het gebouw, omdat het pand een rijksmonument is. Je hebt hier te maken met heel veel stappen die doorlopen moeten worden; vanuit de gemeente Amsterdam, het Rijk, de welstandscommissie, noem maar op. Gelukkig hebben we nu goed nieuws te melden! Per 1 januari 2017 zal Felix in de Steigers haar deuren voorlopig sluiten en daarna zullen de bouwvakkers hun intrede doen.”

Wat moet er zoal gedaan worden dat er een jaar tijd voor nodig is?

“In die tijd wordt het gebouw zoveel mogelijk teruggebracht in de oude staat, zoals het ooit door de oprichters bedoeld was. Een aantal ruimtes in het gebouw kunnen heel mooi worden hersteld, en sommige elementen zijn perfect zoals ze nu zijn. En weer andere delen mogen wel wat luxer en comfortabeler dan het nu is. In het huidige Felix staan we soms best weleens voor logistieke uitdagingen. We willen Felix Meritis in ere herstellen, maar natuurlijk wel voorzien van alle moderne gemakken zodat het straks weer voldoet aan de eisen van de huidige tijd. Ik zal het je laten zien!”

[Het trappenhuis dat alle ruimtes in Felix Meritis met elkaar verbindt]

Franka gaat ons voor door Felix Meritis; eerst langs restaurant Staets – dat in juli plaatsmaakt voor een nieuw pop-up restaurant, voor de tweede helft van het jaar. Dan door de gang naar de Concertzaal en het trappenhuis.

Felix Meritis bevindt zich momenteel in een soort ‘tussenfase’, daarom ook de naam ‘Felix in de Steigers’. De overwegend houten onderdelen zijn hier en daar afgebladderd of kaal geschuurd, wat het klassieke pand een mysterieuze, bijna industrieel rauwe uitstraling geeft. “Als ik mensen hier rondleid vragen ze soms: ‘Goh, zouden jullie de muren niet alvast even verven?’ Maar juist dit hoort bij Felix in de Steigers. Wanneer je hier nu een evenement boekt, moet je daar rekening mee houden. Verder is alles goed geregeld, we hebben goede techniek en uitstekende mensen rondlopen, die de gekste dingen weten te transformeren naar iets moois!”

Een mooi voorbeeld van ruimtes die aan vernieuwing toe zijn, vinden we bovenin het pand: de Koepelzaal en de Sterrenzaal. Dit zijn twee kleinere ronde ruimtes, met een schuin aflopend plafond en houten balken. Aan alle kanten zijn ramen, met een fantastisch uitzicht over de hele stad. Geen gebouw in de omgeving is zo hoog als Felix Meritis, dus het is vrij rondkijken over de Grachtengordel. “Als je hier ‘s ochtends de zon ziet opkomen, dat is te gek. Een mooier uitzicht kun je niet wensen.” De ruimtes hebben een totaal eigen uitstraling, anders dan de rest van het pand, met basic witte muren en donkere vloerbedekking. “Het zijn prima functionele ruimtes, maar het mag wel wat chiquer, wat meer grandeur krijgen. Na de renovatie worden dit twee unieke vergader- en private dining locaties.”

Het concept ‘Felix in de Steigers’ is deels in afwachting van de renovatie, deels om te experimenteren met de locatie. Waarom is dat nodig?

“Voor ons is het heel interessant dat we nu uitgebreid kunnen experimenteren met verschillende soorten evenementen en opstellingen. Amerborgh vindt het heel belangrijk dat de renovatie zorgvuldig gebeurt, en gebruikt deze tijd daarom om te kijken wat er mogelijk is met het pand. Hoe meer events we hebben gedaan, hoe beter we weten wat de locatie precies nodig heeft en waar de locatie zich het beste voor leent.”

[De Zuilenzaal met de karakteristieke houten boekenkasten in de wand]

Felix Meritis is een pand met een bijzondere geschiedenis. Mensen kwamen hier vroeger samen om van elkaar te leren en zo meer diepgang in hun leven te krijgen. De naam Felix Meritis betekent ‘Geluk door verdienste’. De eerste gebruikers van het gebouw beoefenden vijf disciplines van kunst en wetenschap: muziek, tekenkunde, natuurkunde, koophandel en letterkunde, geïnspireerd door de verlichtingsidealen. Iedere ruimte was speciaal ingericht voor één van deze disciplines, met de juiste raampartijen voor de perfecte lichtinval en de ideale akoestiek. Vooral in de Zuilenzaal is het oude karakter als ruimte voor letterkunde heel goed bewaard gebleven, met de originele en karakteristieke hoge boekenkasten in de wand.

De Shaffyzaal, bekend geworden in de jaren zestig met de optredens van Ramses Shaffy, Liesbeth List en Freek de Jonge, was oorspronkelijk ontworpen voor de natuurkunde. De zaal heeft een balkon, zodat het publiek de proeven goed kon volgen. Voor proeven waarbij zwaartekracht nodig was, liet men objecten los boven een gat in de vloer, zodat die door de Concertzaal naar beneden vielen. Het dakterras was de plek voor de sterrenwacht en staat bekend als het oudste observatorium van Nederland. De Teekenzaal had ooit aan drie kanten ramen, zodat er altijd een goede lichtinval was voor de tekenaars. Zo hoog boven de gracht gaf dat een geweldig uitzicht. Helaas bleef hier na een brand in de vorige eeuw niet veel van over. Ook deze ruimte wordt tijdens de renovatie weer in ere hersteld.

Wat blijft er na de renovatie over van die verhalen? Blijven ze behouden?

“Al die mooie verhalen achter de verschillende zalen, met allemaal hun eigen karakter en uitstraling, dat is zeker iets dat behouden blijft. Je voelt hier straks nog steeds dat je in Felix Meritis bent en niet in een congres- of evenementencentrum. Die verhalen maken de locatie zo bijzonder. Een boekpresentatie in de Zuilenzaal geeft de bijeenkomst net even iets extra’s, door de historische boekenkasten tot aan het plafond. We krijgen nu al vaak verzoeken om hier televisieprogramma’s op te nemen, dus daar moet het straks allemaal geschikt voor zijn. Het blijven prachtige ruimtes, met ieder een eigen karakter, maar dan met de beste techniek en de nieuwste snufjes. Het wordt nog een hele uitdaging voor de heren architecten!”